विशेषण व त्याचे प्रकार

विशेषण :

नामाबद्दल विशेष माहिती सांगणार्‍या शब्दास विशेषणअसे म्हणतात.
उदा.
  • चांगली मुले
  • काळा कुत्रा
  • पाच टोप्या
विशेषण – चांगली, काळा, पाच
विशेष्य – पिशवी, कुत्रा, टोप्या

विशेषणाचे प्रकार :
  • गुणवाचक विशेषण
  • संख्यावाचक विशेषण
  • सार्वनामिक विशेषण
1. गुणवाचक विशेषण :
ज्या विशेषणाचा उपयोग वस्तूची गणती किंवा गणना करण्यासाठी होतो त्या विशेषणाला गणनावाचक विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
  • हिरवे रान
  • शुभ्र ससा
  • निळे आकाश
2. संख्या विशेषण :
ज्या विशेषणांच्या योगाने नामाची संख्या दाखविली जाते त्यास संख्या विशेषण असे म्हणतात.
संख्या विशेषणाचे पाच प्रकार आहेत.
  • गणना वाचक संख्या विशेषण
  • क्रम वाचक संख्या विशेषण
  • आवृत्ती वाचक संख्या विशेषण
  • पृथ्वकत्व वाचक संख्या विशेषण
  • अनिश्चित संख्या विशेषण
1. गणना वाचक संख्या विशेषण :
ज्या विशेषणाचा उपयोग वस्तूची गणती किंवा गणना करण्यासाठी होतो त्या विशेषणाला गणनावाचक विशेषण असे म्हणतात
उदा.
  • दहा मुले
  • तेरा भाषा
  • एक तास
  • पन्नास रुपये
गणना वाचक संख्या विशेषणाचे तीन प्रकार पडतात
1. पूर्णाक वाचक – पाच, सहा, अठरा, बारा.
2. अपूर्णाक वाचक – पावशेर, अर्धा, सव्वा, दीड.
3. साकल्य वाचक – पाचही मैत्रिणी, दोन भाऊ.
2. क्रमवाचक संख्या विशेषण :
वाक्यामधील जे विशेषण वस्तूचा क्रम दर्शविते त्या विशेषणाला क्रमवाचक विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
  • पहिल दुकान
  • सातवा बंगला
  • पाचवे वर्ष
3. आवृत्ती वाचक संख्या विशेषण :
वाक्यामधील जे विशेषण संख्येची किती वेळा आवृत्ती झाली ते दर्शविते त्यास आवृत्तिवाचक विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
  • तिप्पट मुले
  • दुप्पट रस्ता
  • दुहेरी रंग
4. पृथ्वकत्व वाचक संख्या विशेषण :
जी विशेषणे पृथ्वकत्व म्हणजे वेगळा बोध करून देतात त्यांना पृथ्वकत्व वाचक संख्या विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
  • मुलींनी पाच-पाच चा गट करा
  • प्रत्येकाने चार-चार प्रश्न सोडवा
5. अनिश्चित संख्या विशेषण :
ज्या विशेषणाव्दारे नामाची निश्चित संख्या व्यक्त होत नाही अशा विशेषणाला अनिश्चित संख्या विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
  • काही मुले
  • थोडी जागा
  • भरपूर पाणी
3. सार्वनामिक विशेषण :
सर्वनामांपासून बनलेल्या विशेषणांना सार्वनामिक विशेषण असे म्हणतात.
उदा.
  • हे झाड
  • ती मुलगी
  • तो पक्षी
मी, तू, तो, हा, जो, कोण, काय ही सर्वनामे अशावेळी नेहमीच मूळ स्वरुपात न येता सर्वनामास विभक्तीची प्रत्यय लागून त्यांच्या रूपात पुढील प्रमाणे बदल होतो.
  • मी – माझा, माझी,
  • तू – तुझा, तो-त्याचा
  • आम्ही – आमचा, तुम्ही-तुमचा, ती-तिचा
  • हा – असा, असला, इतका, एवढा, अमका
  • तो – तसा, तसला, तितका, तेवढा, तमका
  • जो – जसा, जसला, जितका, जेवढा
  • कोण – कोणता, केवढा

टिप्पण्या

टिप्पणी पोस्ट करा

या ब्लॉगवरील लोकप्रिय पोस्ट

नाम व त्याचे प्रकार

नाम व त्याचे प्रकार प्रत्यक्षात असणार्‍या किंवा कल्पनेने जाणवलेल्या वस्तूंना किंवा त्यांच्या गुणधर्मांना दिलेल्या नावाला ‘नाम’ असे म्हणतात. उदा. टेबल, कागद, पेन, साखर, अप्सरा, गाडी, खोटेपणा, औदार्थ, देव, स्वर्ग, पुस्तक इ.  नामाचे प्रकार : नामाचे एकूण 3 मुख्य प्रकार पडतात. सामान्य नाम – एकाच जातीच्या पदार्थातील समान गुणधर्मामुळे त्या वस्तूला जे सर्वसामान्य नाव दिले जाते त्याला  ‘सामान्य नाम’  असे म्हणतात. उदा. मुलगा, मुलगी, घर, शाळा, पुस्तक, नदी, शहर, साखर, पाणी, दूध, सोने, कापड, सैन्य, वर्ग इ. सामान्य नाम  विशेषनाम पर्वत हिमालय, सहयाद्री, सातपुडा मुलगा स्वाधीन, हिमांशू, लक्ष्मण, कपिल, भैरव मुलगी मधुस्मिता, स्वागता, तारा, आशा, नलिनी शहर नगर, पुणे, दिल्ली, मुंबई, कोल्हापूर नदी गंगा, सिंधू, तापी, नर्मदा, गोदावरी टीप : (सामान्य नाम हे जातीवाच असते, काही विशिष्ट नामांचेच अनेकवचन होते. मराठीमध्ये पदार्थवाचक, समुहवाचक नाम हे सामान्य नामच समजले जाते.) विशेष नाम – ज्या नामाने जातीचा बोध होत नसून त्या जातीतील एका विशिष्ट व्यक्तीचा...
अधिक वाचा

उभयान्वयी अव्यय व त्याचे प्रकार

उभयान्वयी अव्यय व त्याचे प्रकार दोन किंवा अधिक शब्द, अथवा दोन किंवा अधिक वाक्ये जोडणार्‍या अविकारी शब्दाला  अभयान्वयी अव्यये  असे म्हणतात. उदा. मी कथा व कादंबरी वाचतो. तो स्वभावाने आहे चांगला, पण विश्वासू नाही. मी आजारी आहे, म्हणून मी शाळेत जात नाही. मी चहा घेतो आणि कॉफी सुद्धा घेतो. उभायान्वयी अव्ययाचे 2 प्रकार पडतात. समानत्वदर्शक / प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये. असमानत्वदर्शक / गौणत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये समानत्वदर्शक / प्रधानत्वसूचक उभयान्वयी अव्यये : अर्थाच्या दृष्टीने स्वतंत्र किंवा एकमेकांवर अवलंबून नसणारी किंवा सारख्याच दर्जाची दोन वाक्ये ज्या उभयान्वयी अव्ययांनी जोडली जाते त्या उभयान्वयी अव्ययांना  प्रधानत्व सूचक उभयान्वयी अव्यये  असे म्हणतात. यांचे पुढील 4 प्रकार पडतात. 1. समुच्चयबोधक उभयान्वयी अव्यय – दोन प्रधान किंवा मुख्य वाक्ये व, अन्, शिवाय यांसारख्या उभयान्वयी अव्ययांनी जोडून त्याचा मिलाफ किंवा समुच्चय करतात अशा उभयान्वयी अव्ययांना  समुच्चय बोधक उभयान्वयी अव्यये  असे म्हणतात. उदा.   व, अन्, आणि आणखी, न, शि...
अधिक वाचा

वचन व त्याचे प्रकार

इमेज
वचन व त्याचे प्रकार   वचन विचार नामावरून जसे त्याचे लिंग समजते त्या नामाने दर्शवलेली वस्तु एक आहे की त्या वस्तु एकाहून अधिक आहेत हे ही कळते. नामाच्या ठिकाणी संख्या सुचविण्याचा जो एक धर्म आहे त्याला  वचन  असे म्हणतात. मराठीत दोन वचणे आहेत. एकवचन अनेकवचन प्रयोग व त्याचे प्रकार अ. पुल्लिंगी नामाचे अनेक वचन नियम : 1. ‘आ’ कारान्त पुल्लिंगी नामाचे अनेक वचन ‘ए’ कारान्त होते. उदा : 1. मुलगा – मुलगे 2. घोडा – घोडे 3. ससा – ससे 4. आंबा – आंबे 5. कोंबडा – कोंबडे 6. कुत्रा – कुत्रे 7. रस्ता – रस्ते 8. बगळा – बगळे नियम : 2. ‘आ’ कारान्त शिवाय इतर सर्व पुल्लिंगी नामाचे रुपे दोन्ही वचनात सारखीच असतात.  उदा : 1. देव – देव 2. कवी – कवी 3. न्हावी – न्हावी 4. लाडू – लाडू 5. उंदीर – उंदीर 6. तेली – तेली ब . स्त्रीलिंगी नामाचे अनेकवचन नियम : 1. ‘अ’ कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे अनेकवचन केव्हा ‘आ’ कारान्त तर केव्हा ‘ई’ कारान्त होते .  उदा : 1. वेळ – वेळा 2. चूक – चुका 3. केळ – केळी 4. चूल – चुली 5. वीट – वीटा ...
अधिक वाचा